27 i 28 stycznia w Katowicach odbyła się konferencja „W kierunku zielonej gospodarki” zorganizowana przez Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, na której międzynarodowi interesariusze z 41 regionów węglowych Unii Europejskiej rozmawiali o zwrocie w kierunku zielonej gospodarki. Tematem przewodnim wydarzenia była wymiana doświadczeń między europejskimi regionami górniczymi. Wzięli w nim udział m.in. unijna komisarz do spraw polityki spójności i reform Elisa Ferreira, przedstawiciele unijnych regionów węglowych, władze rządowe, samorządowcy oraz ekolodzy.

Sprawiedliwa transformacja Śląska

Sprawiedliwa transformacja regionów węglowych to temat zdecydowanie głębszy od samej transformacji energetycznej, ale idący z nią w parze. Jej istotą jest opracowywanie rozwiązań, które przystosują regiony takie jak Śląsk – gdzie wydobycie i produkcja węgla od ponad stulecia stanowią podstawę życia ekonomicznego i społecznego – do nowego otoczenia i odejścia od paliw kopalnych bez negatywnych skutków dla społeczności i gospodarki regionu.

Głos w dyskusji o miejscu Śląska w nowej rzeczywistości zabrał Mirosław Proppé, prezes Fundacji WWF Polska, która realizuje m.in. unijny program „Sprawiedliwa Transformacja w Europie Środkowej i Południowej”. W panelu dyskusyjnym „Sprawiedliwa transformacja – zielona zmiana uczciwa wobec obywateli UE” zwrócił uwagę, że od 15 lat w Polsce brakuje uczciwej i otwartej debaty na temat strategii zmian dla sektora górniczego i energetycznego.

Kiedy odejdziemy od węgla?

Wszystkie kraje Unii Europejskiej z wyjątkiem Polski ustaliły w grudniu minionego roku chęć zmiany swoich gospodarek ku zeroemisyjności w ciągu 30 lat. Zatrzymanie postępującej zmiany klimatu to nadrzędny powód, dla którego UE postawiła sobie ten cel. Według najnowszego raportu IPCC ograniczenie ocieplenia do 1,5°C wymaga od globalnej społeczności szybkiej i daleko idącej transformacji. Nie uda się to bez głębokiego ograniczenia spalania paliw kopalnych, które jest największym wyzwaniem dla Polski i Europy. Nasza gospodarka jest najbardziej uzależniona od węgla ze wszystkich krajów Wspólnoty, a mimo to polski rząd odmawia podania daty wyjścia z jego spalania. Zdaniem prezesa WWF Polska to jedna z głównych barier do rozpoczęcia procesu sprawiedliwej transformacji.

– Brak konkretnej daty odejścia od węgla uniemożliwia lokalnym przedsiębiorcom odpowiednie skierowanie inwestycji i planowanie działalności, a pracownikom i stronie społecznej zabiera czas i motywację do planowania swojej kariery i rozwoju – mówi Mirosław Proppé.

Co dalej, czyli rekomendacje dla Śląska

Polska obok Niemiec to największy beneficjent wartego 100 mld euro nowego unijnego funduszu, który ma pomóc regionom uzależnionym od węgla przejść na stronę zielonej energii. Polska z unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji otrzyma 2 mld euro. Wysokość tej kwoty jest jednak kwestionowana przez rząd, którego zdaniem na zmianę energetyczną w Polsce do 2050 r. potrzeba aż 500 mld euro. Rządzący nie przedstawiają jednak spójnej i realnej wizji na reformę obecnego systemu energetycznego, pozostawiając region w niepewności. Podczas debaty europejscy eksperci wskazywali więc kierunki, którymi powinni podążać politycy w drodze do sprawiedliwej transformacji.

– Musimy uczyć kompetencji miękkich znalezienia się na zmieniającym się rynku, a nie konkretnych zawodów – powiedział Karel Tichý, zastępca kierownika Strategii RE:START z czeskiego Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Z kolei zdaniem prezesa WWF Mirosława Proppé: – To jest ostatni moment na realne rozpoczęcie sprawiedliwej transformacji. Ambicja albo konsekwencje. Dalsza zwłoka to odpowiedzialność każdego polityka – krajowego, wojewódzkiego czy lokalnego – za konsekwencje ściągane na mieszkańców Śląska i cały region. 

Źródło: WWF