Prowadzenie kabli elektroenergetycznych, sterowniczych, telekomunikacyjnych, alarmowych, przewodów automatyki budynkowej oraz wielu innych instalacji odbywa się w obrębie zaprojektowanych wcześniej tras kablowych. Ich głównymi elementami konstrukcyjnymi są różnego rodzaju korytka kablowe, łączniki, podpory i cały osprzęt służący do przymocowania ich do różnych podłoży lub podwieszenia pod sufitem.

Projektowanie i wykonanie tras kablowych wymaga uwzględnienia wielu danych, na czele z ich obciążeniem i łączną objętością przewodów. Nie bez znaczenia jest też dobór materiałów, z których wykonane są wszystkie podzespoły takich tras – powinny się cechować odpornością na wilgoć, agresywne ciecze i gazy oraz wiele innych czynników. Stąd często sięga się tu po stal kwasoodporną i nierdzewną, stal cynkowaną ogniowo lub instalacje pokryte farbą proszkową. 

Kolejny ważny aspekt to niepalność tras kablowych i samych przewodów, zwłaszcza tych, które mają podtrzymywać funkcjonowanie systemów koniecznych do przeprowadzenia skutecznej ewakuacji w sytuacji kryzysowej. W takich celach wykorzystuje się materiały bezhalogenowe, niewydzielające szkodliwego dymu i niebezpiecznych produktów spalania (toksycznych mikrocząstek lub gazów).

Przemyślany projekt

Bezpieczne prowadzenie przewodów w trasach kablowych wiąże się z koniecznością właściwego ich rozplanowania, tak by zachować odpowiednie odległości między nimi i właściwą wentylację oraz by nie dochodziło do tworzenia się komór z nadmiarem ciepła wydzielanego przez kable. Ważna jest też klasyfikacja podłoża, do którego lub przy którym montuje się trasy kablowe, pod kątem palności – nie może ona być niższa niż palność prowadzonych przewodów.

Niezwykle istotne jest przygotowanie tras kablowych w taki sposób, by w czasie pożaru spadające lub ulegające uszkodzeniu elementy konstrukcyjne obiektu nie spowodowały obniżenia bezpieczeństwa trasy kablowej bądź też by jej spadające fragmenty nie stwarzały zagrożenia. Jeśli istnieje ryzyko ugięcia się wsporników lub stropu, w długości kabli trzeba uwzględnić właściwą kompensację. Podobnie należy postępować z wszelkimi mocowaniami – warto zastosować te, które wytrzymają o stopień wyższe obciążenie niż rekomendowane.

Dla bezpiecznego poprowadzenia kabli ważne jest również uwzględnienie zaleceń producentów dotyczących promienia zaginania przewodów. Ich zignorowanie może z czasem doprowadzić do uszkodzenia przewodów i wystąpienia sytuacji awaryjnej.

Kable i ich wiązki biegnące w korytkach tras kablowych należy odpowiednio grupować, co z reguły odbywa się przy użyciu właściwie dobranych opasek. Segregacja natomiast wykonywana jest najczęściej poprzez zastosowanie specjalnych separatorów, które fizycznie oddzielają obwody o różnym napięciu. Separatory takie – dostępne w wariantach o różnej wysokości i różnym kształcie, umożliwiającym bieg zgodny z kształtem korytka – mocuje się najczęściej poprzez wsunięcie na wyprofilowaną w dnie korytka wypustkę. Jeśli szerokość korytka na to pozwala, możliwe jest wydzielenie dwóch lub trzech osobnych stref dla wiązek kabli – każda dla przewodów o np. innym napięciu lub przeznaczeniu.

Przykładem rozwiązań służących do grupowania kabli są też spiralne osłony wykonane z polietylenu samogasnącego (PE), zapewniające ochronę mechaniczną przy jednoczesnej wysokiej elastyczności. Można je też zastąpić wieloma rodzajami dostępnych na rynku elastycznych rur lub węży osłonowych, czyli tzw. peszli, które oczywiście wymagają dopasowania do średnicy wiązki przewodów i muszą być odporne na działanie niekorzystnych dla kabli czynników obecnych w danej przestrzeni. 

W ofercie producentów takich rozwiązań uwagę zwraca m.in. bogata seria SILVYN marki Lapp Kabel, która obejmuje węże osłonowe wykonane z różnych materiałów, w tym również stali ocynkowanej i nierdzewnej.

Opaski i akcesoria grupujące

Produkty grupujące kable w wiązki i jednocześnie dokonujące segregacji tych wiązek są równie ważne dla prowadzenia kabli jak instalacje tworzące trasy. Stale zwiększa się zróżnicowanie tych akcesoriów, dlatego dziś istnieje bardzo wiele rodzajów obejm i opasek o specjalistycznym zastosowaniu, także w ekstremalnych warunkach.

Podstawowym materiałem, z jakiego wykonuje się opaski kablowe, jest poliamid, zwany też nylonem (PA). Elementy te muszą być wytrzymałe na rozciąganie i zrywanie, mieć wysoką odporność na temperatury oraz warunki środowiskowe, muszą też do pewnego stopnia znosić działanie agresywnych substancji chemicznych i charakteryzować się jak najniższą palnością. Właśnie te cechy posiada poliamid, który jest gęsty, topi się dopiero w temperaturze powyżej 250°C, a po dodaniu odpowiednich substancji w procesie produkcji nabywa niezłą odporność na promieniowanie UV, co ma szczególne znaczenie, gdy kable prowadzone są na zewnątrz.

Seria o nazwie OPK produkowana przez firmę ERKO jest doskonałym przykładem takich opasek – odpornych na wiele czynników i znoszących obciążenia do 80 kg. Spora część oferty rynkowej to opaski wykonane ze stali nierdzewnej lub kwasoodpornej, często pokrywanej warstwą PCV lub PA, gdy opaska ma pracować w środowisku grożącym korozją (np. woda morska). Stal zapewnia bardzo wysoką odporność na czynniki chemiczne oraz wytrzymałość na zrywanie, temperaturę (do ponad 500°C) i ogień. Często opaski takie wykorzystuje się do zabezpieczania kabli przed opadaniem i blokowaniem przejść ewakuacyjnych w przypadku wystąpienia pożaru. Metalowe opaski stosuje się obecnie w niemal wszystkich gałęziach przemysłu.

Alternatywa dla opasek

Obejmy, rury, węże i uchwyty wykonane z aluminium lub stali – pokrywanej czasem dodatkowo nylonem dla zabezpieczenia przed korozją – to alternatywa dla opasek kablowych, szczególnie gdy kable i przewody biegną na zewnątrz i narażone są na działanie warunków atmosferycznych lub uszkodzenia mechaniczne. Gdy zagrożeniem są kwasy, sole i inne agresywne związki chemiczne, należy sięgnąć po akcesoria wykonane ze stali nierdzewnej. Oferta rynkowa obejmuje m.in. uchwyty kabla w wersjach dla jednego przewodu lub dwóch biegnących równolegle, pozwalające na bezpośredni montaż do ścian i sufitów kabli o średnicach od 5 do nawet 42 mm. Uchwyty takie mocuje się przy użyciu kołków rozporowych o średnicy od 6 do 10 mm lub przy pomocy osadzaka gazowego. Wykonywane są ze stali zwykłej, cynkowanej ogniowo, dyfuzyjnie lub np. metodą cynku płatkowego, a także ze stali kwasowej.

Kolejną propozycję dla instalatorów montujących kable na sufitach stanowią kablowe obejmy zatrzaskowe, wykonywane ze stali kwasoodpornej lub cynkowanej. Po wprowadzeniu do nich wiązek kabli i ich zatrzaśnięciu, tak by nie mogły się wysunąć, są za pomocą kołków rozporowych przytwierdzane do sufitu przy zachowaniu maksymalnego rozstawu między nimi – do 60 cm. Tego typu rozwiązanie można znaleźć np. w ofercie firmy BAKS. Warto zwrócić uwagę na podane przez producenta dane dotyczące udźwigu obejm zatrzaskowych, który w zależności od wielkości samej obejmy waha się w zakresie od 0,01 do 0,06 kN/m czyli ok. 5–30 kg na każdą obejmę, co jest doskonałym wynikiem.

Kiedy wymagany jest bardzo wysoki stopień ochrony dla prowadzonych wiązek kabli, warto sięgnąć po rury cienkościenne wykonane np. ze stali cynkowanej o grubości ok. 1,5 mm. W ten sposób przewody chroni się przed uszkodzeniem mechanicznym i wpływem czynników środowiskowych, zapewniając ich odseparowanie od innych wiązek.

Rury mocuje się do ścian i sufitów – lub innych powierzchni – za pomocą stalowych obejm rurowych, mocowanych przy użyciu kołków rozporowych lub wkrętów. Dostępne średnice rur oscylują w zakresach od 15 do 80 mm.

Ciągły rozwój

Niemal we wszystkich dziedzinach przemysłu widoczna jest dziś specjalizacja. Potwierdzeniem tego jest również szeroki wachlarz dostępnych na rynku rozwiązań i akcesoriów do prowadzenia, grupowania i segregacji przewodów.

Rozwój tego rynku wynika z kilku czynników, wśród których na pierwsze miejsce wysuwa się rozwój technologiczny, a szczególnie wzrastająca liczba możliwych do wykorzystania materiałów, w tym również takich, których jeszcze dekadę lub dwie dekady temu człowiek nie wytwarzał. Trzeba jednak pamiętać, że nadrzędnym czynnikiem wyboru, warunkującym zastosowanie określonego rozwiązania bądź materiału, zawsze jest bezpieczeństwo – ta kwestia łączy wszystkie zaawansowane i wciąż rozwijane technologie.

+++
Artykuł powstał na podstawie materiałów publikowanych m.in. przez: BAKS Kazimierz Sielski, HellermannTyton, Legrand Polska, igus, Lapp Kabel i Erko.