Zgodnie z Umową Partnerstwa z UE fundusze unijne zostaną zainwestowane w te obszary, które w największym stopniu przyczynią się do rozwoju Polski. Główny wzrost wydatków dotyczyć będzie innowacyjności i wsparcia przedsiębiorców. Będzie ono pochodzić z trzech głównych źródeł – Programu Inteligentny Rozwój, Programu Polska Wschodnia oraz programów regionalnych. O fundusze z nowej perspektywy unijnej na lata 2014-2020 ma być łatwiej, ale firmy będą musiały się wykazać skutecznością w realizacji założeń projektów. Szczególną dotacyjną opieką zostaną otoczone firmy z sektora małych i średnich przedsiębiorstw, tzw. MŚP. Firmy duże (posiadające wskaźnik zatrudnienia większy niż 250 osób) będą miały znacząco ograniczony dostęp do dotacji. Jedynie projekty badawcze mogą w ich przypadku liczyć na unijne wsparcie.

Unijne środki skierowane na wsparcie działalności B+R oraz innowacyjnej skoncentrowane będą na wybranych obszarach, co również ułatwi uzyskanie nowych oraz wzmocnienie dotychczasowych przewagi konkurencyjnej. Do dofinansowania preferowane będą projekty wpisujące się w tzw. inteligentne specjalizacje, czyli w wybrane dziedziny nauki i gospodarki, stanowiące potencjał rozwojowy kraju i regionów.

Liczy się specjalizacja

Inteligentne specjalizacje (smart specialisation), na poziomie kraju i poszczególnych regionów, to wymóg Komisji Europejskiej w nowej perspektywie finansowej. Ma to zapewnić efektywniejsze inwestowanie funduszy unijnych na lata 2014-2020. Inteligentne specjalizacje są obszarami gospodarki, które powinny być konsekwentnie rozwijane, skutkując zwiększeniem się konkurencyjności gospodarki kraju i województw. Na poziomie krajowym przyjęto 18 inteligentnych specjalizacji, zgrupowanych w pięciu obszarach tematycznych: zdrowe społeczeństwo, biogospodarka rolno-spożywcza i środowiskowa, zrównoważona energetyka, surowce naturalne i gospodarka odpadami oraz innowacyjne technologie i procesy przemysłowe. Specjalizacje te wskazano w załączniku do Programu Rozwoju Przedsiębiorstw, który Rada Ministrów przyjęła 8 kwietnia br. Przykładowo, w obszarze innowacji technologicznych, największe szanse na dotacje mają firmy, które skierują swoje prace
rozwojowe w stronę:

• wielofunkcyjnych materiałów i kompozytów o zaawansowanych właściwościach, w tym nanoprocesów i nanoproduktów,
• sensorów (w tym biosensorów) i inteligentnych sieci sensorowych,
• inteligentnych sieci i technologii geoinformacyjnych,
• elektroniki opartej na polimerach przewodzących,
• automatyzacji i robotyki procesów technologicznych,
• optoelektronicznych systemów i materiałów.

Program dla inteligentnych

W nowej perspektywie unijnej zaplanowano instrumenty, które wzmocnią współpracę biznesu i nauki. Najsilniej widoczne to będzie w Programie Inteligentny Rozwój. Jego głównym założeniem jest wsparcie realizacji innowacyjnych projektów B+R, prowadzonych wspólnie przez przedsiębiorców i naukowców oraz wdrożenie wyników ich prac na rynku. Program ma umożliwić skuteczne przekształcanie pomysłów w nowatorskie produkty, usługi i technologie zgodnie z hasłem przewodnim: „Wsparcie projektów od pomysłu do rynku”. Do istotnych warunków uzyskania wsparcia w ramach programu Inteligentny Rozwój będzie należało opracowywanie rozwiązań i technologii, które będą następnie zgłaszane do opatentowania. Powinno to poprawić wskaźnik zgłoszeń patentowych do Europejskiego Urzędu Patentowego (EPO) w przeliczeniu na milion mieszkańców, który jeszcze w 2010 r. wynosił w Polsce niecałe 9 sztuk. W tym samym czasie średnia unijna była ponad trzynastokrotnie wyższa i wynosiła 109. Niezwykle istotne będzie także tworzenie i rozwijanie współpracy pomiędzy biznesem a nauką (według rządowych planów do 2020 r. poziom nakładów na badania i rozwój ma przekroczyć 2% PKB, obecnie jest to 0,9% PKB). Program Operacyjny Inteligentny Rozwój został podzielony na pięć osi priorytetowych. Każda z nich rządzi się indywidualnymi warunkami przyznania dofinansowania oraz m.in. typami preferowanych beneficjentów:
Os I. Wsparcie prowadzenia prac B+R przez przedsiębiorstwa oraz konsorcja naukowo-przemysłowe,
Os II. Wsparcie innowacji w przedsiębiorstwach,
Os III. Wsparcie otoczenia i potencjału innowacyjnych przedsiębiorstw,
Os IV. Zwiększenie potencjału naukowo-badawczego,
Os V. Pomoc techniczna.

Najbardziej interesujące z punktu widzenia przedsiębiorstw będą osie nr 1 oraz nr 2. To wśród nich będą najczęściej szukać unijnego wsparcia realizowanych projektów. Przykładowe typy projektów w pierwszej osi to: wsparcie udzielane na realizację prac B+R przez konsorcja naukowo-przemysłowe, wsparcie projektów B+R przedsiębiorstw – od początkowej fazy badań aż do etapu, kiedy nowe rozwiązanie będzie można skomercjalizować w postaci produktu/usługi/technologii/procesu. Druga oś obejmuje projekty związane ze wsparciem wdrożeń wyników prac B+R z wykorzystaniem instrumentów zwrotnych lub mieszanych (dotacyjno-zwrotnych), tworzeniem i rozwojem infrastruktury B+R przedsiębiorstw i kredytem na innowacje technologiczne.

Program Inteligentny Rozwój obejmuje swoim zasięgiem cały cykl powstawania innowacji: od fazy kreacyjnej, przez przetestowanie prototypu w skali demonstracyjnej, aż po najbardziej kapitałochłonne wdrożenie oraz uruchomienie produkcji i sprzedaży udoskonalonego lub nowego produktu.

Branże, które są priorytetowe dla regionu, automatycznie otrzymują większe wsparcie w postaci m.in. skierowania środków publicznych na rozwój projektów z nimi związanych. Mówimy tutaj np. o rozwoju klastrów branżowych, parkach naukowo-technologicznych i inkubatorach przedsiębiorczości, specjalnych strefach ekonomicznych, rozwoju infrastruktury czy też finansowaniu badań naukowych i wspieraniu kooperacji pomiędzy biznesem a środowiskiem naukowym. Na wsparcie mogą liczyć zarówno przedsiębiorstwa, które już prowadzą swoją działalność gospodarczą i planują jej rozwój, jak i firmy, które dopiero planują rozpoczęcie działalności związanej z inteligentnymi specjalizacjami regionu.

Został jeszcze czas

W każdym regionie trwają obecnie prace nad uruchomieniem środków z nowego budżetu unijnego na lata 2014-2020. Prace prowadzą urzędy marszałkowskie poszczególnych województw. Na tym etapie wciąż jeszcze brakuje szczegółowego opisu priorytetów, a w związku z tym nie ma jeszcze informacji wskazujących np. na wysokość dofinansowania, rodzaju kwalifikujących się wydatków czy terminów konkursów. Biorąc pod uwagę wszystkie procedury (m.in. konieczność zatwierdzenia dokumentów przez Komisję Europejską i potrzebę przygotowania wszystkich szczegółowych wytycznych), przewiduje się, że pierwsze konkursy z nowych środków rozpoczną się nie wcześniej niż na przełomie 2014 i 2015 roku.