W Polsce przedsiębiorstwa przemysłowe coraz chętniej sięgają po różnorodne formy finansowania inwestycji, nie tylko po środki własne, ale także po różnego rodzaju finansowanie zewnętrzne. Wybór odpowiedniego narzędzia finansowego zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj inwestycji, wielkość firmy i dostępność funduszy zewnętrznych. Możliwość skorzystania z dofinansowania inwestycji, zwłaszcza w obszarze automatyzacji, cyfryzacji i transformacji energetycznej, może stać się kluczowym elementem strategii rozwoju polskich firm.

Finansowanie własne vs zewnętrzne

Z całą pewnością rośnie znaczenie zewnętrznych źródeł wsparcia dostępnych dla przedsiębiorstw. Maciej Kłosiewicz, expert – product development w ING Lease, zwraca uwagę, że przedsiębiorstwa przemysłowe w Polsce coraz chętniej korzystają z różnych form dofinansowania i różnorodnych instrumentów finansowych. Jest to odpowiedź na rosnącą presję zwiększania efektywności operacyjnej i dostosowywania się do wymogów środowiskowych, a także globalnych trendów w cyfryzacji i automatyzacji produkcji.

Maciej Kłosiewicz wymienia najważniejsze czynniki, które w ostatnich latach wpłynęły na wzrost zainteresowania tego typu wsparciem:

• transformacja cyfrowa – automatyzacja i robotyzacja stają się kluczowe dla zwiększania konkurencyjności polskich przedsiębiorstw;
• regulacje środowiskowe – wzrost presji na realizację celów klimatycznych i dekarbonizację produkcji przemysłowej przyczynia się do wzrostu inwestycji w nowoczesne, niskoemisyjne technologie (szczególnie przemysł energetyczny i ciepłowniczy szukają rozwiązań, które pozwalają na modernizację infrastruktury przy jednoczesnym skorzystaniu z programów dopłat czy dotacji);
• pandemia COVID-19 – w czasie pandemii wiele firm zrozumiało konieczność inwestowania w automatyzację, co pozwalało na utrzymanie produkcji przy ograniczonej liczbie pracowników; w tym okresie wzrosło także zainteresowanie programami pomocowymi, szczególnie pochodzącymi z funduszy publicznych.

Piotr Klimczak, dyrektor rynku maszyn i urządzeń w PKO Leasing, również zauważa, że polskie firmy przemysłowe zmieniają swoje podejście do finansowania inwestycji, coraz częściej wybierając źródła zewnętrzne, zamiast ograniczać się do kapitału własnego.

Szczególnie widoczny jest wzrost znaczenia leasingu i kredytów inwestycyjnych jako podstawowych narzędzi wspierających rozwój. Wynika to z potrzeby dynamicznego unowocześniania parku maszynowego oraz inwestowania w automatyzację i transformację energetyczną, co często przekracza możliwości finansowe firm w ramach ich własnych zasobów.

– Zaufanie przedsiębiorców do finansowania zewnętrznego stale rośnie. Wynika to z coraz lepszej oferty instytucji finansowych i wprowadzenia takich programów jak InvestEU, które minimalizują ryzyko poprzez gwarancje Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI). Ponadto wsparcie unijne w zakresie inwestycji proekologicznych, takich jak odnawialne źródła energii (OZE) czy elektromobilność, przyczynia się do transformacji energetycznej przedsiębiorstw i ułatwia realizowanie unijnych celów klimatycznych – dodaje Piotr Klimczak.

Według Macieja Kłosiewicza szczególnie wśród małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP) leasing jest jedną z  najpopularniejszych form finansowania. Dzięki leasingowi przedsiębiorcy mogą sfinansować inwestycje bez angażowania własnych środków, a zobowiązania z nim związane zaliczyć w koszty prowadzenia działalności.

Wzrost zainteresowania finansowaniem zewnętrznym nie oznacza, że firmy zawsze w pierwszej kolejności sięgają po tego typu instrumenty finansowe. Na ciekawą zależność zwraca uwagę Robert Sokołowski, dyrektor zarządzający siecią sprzedaży korporacyjnej w Santander Leasing:

– Należy podkreślić, że zauważamy pewną prawidłowość, jeśli chodzi o barierę korzystania z zewnętrznego finansowania przez polskie firmy. W wielu przypadkach jest nią po prostu nadpłynność przedsiębiorstwa. Jeżeli firmy mają nadmiar własnych środków gotówkowych, w większości przypadków wolą przeznaczać je na sfinansowanie inwestycji, niż pozyskiwać te środki od podmiotów zewnętrznych. Bardzo często spotykamy się z takimi odpowiedziami ze strony klientów, jeżeli wiemy, że w krótkim horyzoncie czasowym są zainteresowani jakąś inwestycją. Kwestia skorzystania z oferty instytucji finansowych pojawia się najczęściej dopiero wtedy, gdy firma nie ma wystarczającej ilości własnych środków finansowych na daną inwestycję.

Leasing czy kredyt – kiedy i który instrument będzie lepszy?

Firmy bardzo często mierzą się z dylematem, jaki instrument finansowy w danym momencie będzie dla nich optymalny. Najczęściej wiąże się to z wyborem jednej z opcji leasingu lub kredytu. Jak przekonuje jednak Robert Sokołowski, wybór instrumentu finansowania zewnętrznego zawsze jest dopasowany do potrzeb klienta, który z reguły ma preferowane formy finansowania. Dziś można powiedzieć, nieco uogólniając, że na polskim rynku portfel środków trwałych sfinansowanych leasingiem i kredytem (które są alternatywnymi względem siebie instrumentami) dzieli się mniej więcej po połowie.

Przedstawiciel Santander Leasing dodaje również, że leasing z roku na rok staje się coraz popularniejszą formą finansowania. W tym roku prognozowana dynamika wzrostu sprzedaży produktów leasingowych będzie oscylować na poziomie ok. 15%. Z pewnością po leasing częściej sięgają firmy z segmentu MŚP, co wynika przede wszystkim z większej dostępności takiego finansowania dla tych podmiotów. Firmy, które korzystają z leasingu przy finansowaniu różnych inwestycji, mogą też liczyć na wsparcie instytucji finansowej. Wspomaga ona leasingobiorcę w całym procesie zakupu maszyny czy urządzenia. To szczególnie cenna pomoc właśnie dla MŚP. Natomiast w przypadku dużych korporacji (w tym przedsiębiorstw przemysłowych) ta różnica jest praktycznie niewidoczna. Można przyjąć, że kredyt i leasing są w nich równorzędnymi formami finansowania.

Jak zauważa Maciej Kłosiewicz, w 2023 r. jednym z najczęściej wybieranych instrumentów finansowych, którym sfinansowano aktywa za ponad 100 mld zł, był właśnie leasing. I dodaje: – Niewątpliwą zaletą takiego finansowania są uproszczone procedury, szybka decyzja leasingowa czy możliwość zawnioskowania i zawarcia umowy w sposób zdalny. Rozwiązania te doceniają na pewno klienci ING Lease, których regularnie pytamy o ich doświadczenia.

Z kolei według Roberta Sokołowskiego wybór instrumentu finansowego, takiego jak leasing czy kredyt, w dużej mierze zależy od rodzaju inwestycji. – Uogólniając, można powiedzieć, że nieruchomości zwykle są finansowane kredytami, a jeżeli chodzi o ruchomości, to wtedy jak najbardziej w grę wchodzi leasing. Przykładowo, jeżeli klient chce sfinansować budowę nowej hali, na pewno będzie się posiłkował kredytem inwestycyjnym. Kiedy jednak rozmawiamy o wyposażeniu tej fabryki w maszyny i urządzenia, to wówczas już częściej klienci będą korzystać z leasingu – wyjaśnia Robert Sokołowski.

W przypadku inwestycji, których celem jest kompleksowa modernizacja infrastruktury czy transformacja cyfrowa lub energetyczna, często niezbędne jest stworzenie specjalnych i mocno spersonalizowanych rozwiązań finansowych.

– W ostatnim czasie dostrzegamy coraz większą liczbę zapytań ze strony klientów o finansowanie leasingiem maszyn i urządzeń, które wiążą się z szeroko pojętą transformacją cyfrową przemysłu. Ponieważ nie mamy produktu dedykowanego stricte finansowaniu transformacji cyfrowej przedsiębiorstw, każdorazowo dopasowujemy naszą ofertę do konkretnych potrzeb firmy – mówi Robert Sokołowski i dodaje: – Z reguły przygotowanie takiej oferty dla przedsiębiorstw przemysłowych (zwłaszcza dużych podmiotów korporacyjnych) ma bardzo indywidualny charakter. Musi bowiem uwzględniać wiele, często specyficznych wymogów i oczekiwań klienta.

Fundusze unijne i inne programy wsparcia Od pewnego czasu istotnym źródłem wsparcia dla polskich przedsiębiorstw przemysłowych są także fundusze unijne i różne programy, które są kierowane do różnych grup odbiorców i na różnorodne cele – w tym na modernizację i automatyzację procesów.

Maciej Kłosiewicz z ING Lease zauważa także, że firmy przemysłowe mają dostęp do wielu źródeł wsparcia. Przykładem są oczywiście fundusze unijne – takie jak Fundusz na rzecz Sprawiedliwej Transformacji (który wspiera regiony węglowe w procesie przejścia na zieloną gospodarkę) i Fundusze Strukturalne UE (które wspierają projekty związane z innowacjami technologicznymi i automatyzacją produkcji).

Różnorodne instrumenty wsparcia finansowego, w tym granty na badania, rozwój i wdrażanie nowych technologii oferują programy Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBR). Z kolei Krajowy Plan Odbudowy (KPO) jest kolejnym programem, który zapewnia przedsiębiorstwom wsparcie na cele związane z zieloną transformacją, cyfryzacją i innowacyjnością, w tym na modernizację przemysłową.

Nie można też pominąć specjalnych ulg podatkowych. Również one mogą stanowić istotne źródło wsparcia dla przedsiębiorstwa przemysłowego.

Piotr Klimczak zwraca uwagę na rosnącą popularność programu InvestEU, który oferuje wsparcie dla MŚP. Gwarancje Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego (EFI), które pokrywają od 50% do 70% ryzyka finansowania, umożliwiają firmom bezpieczne realizowanie inwestycji (nawet przy ograniczonych zabezpieczeniach własnych). Program ten wspiera m.in. inwestycje w maszyny specjalistyczne i odnawialne źródła energii, takie jak instalacje fotowoltaiczne czy magazyny energii.

– W styczniu tego roku uruchomiliśmy budżet w wysokości 2 mld zł na projekty objęte gwarancjami InvestEU. Po 3 kwartałach PKO Leasing udzielił finansowania na ponad pół miliarda złotych – mówi Piotr Klimczak. – To dowód na rosnące zaufanie do programu i skuteczność uproszczonych procedur aplikacyjnych. Dzięki szerokiej ofercie, która obejmuje również produkty dla start-upów i  branży transportowej, InvestEU jest efektywnym narzędziem, które wspiera rozwój i transformację energetyczną polskich firm.

Zainteresowanie przedsiębiorstw przemysłowych dofinansowaniem i instrumentami finansowymi na modernizację i automatyzację działalności na polskim rynku zdecydowanie wzrosło w ostatnich latach. Przedsiębiorcy dostrzegają, że inwestycje te są niezbędne, aby pozostać konkurencyjnym na rynku rodzimym i międzynarodowym.

Dzięki dostępności różnorodnych narzędzi finansowych przedsiębiorstwa mogą bezpieczniej realizować swoje inwestycje. I nawet jeśli ich zasoby własne są ograniczone, rozwój i adaptacja do zmieniających się warunków rynkowych stają się możliwe.

Przykładowe programy i fundusze unijne wspierające cyfrową transformację przemysłu

Fundusze Europejskie na Rozwój Cyfrowy (FERC) – program ten, zatwierdzony przez Komisję Europejską, przewiduje blisko 2 mld euro na wsparcie transformacji cyfrowej w Polsce. Jest kontynuacją Programu Polska Cyfrowa 2014-2020 i stanowi kolejny etap cyfrowej transformacji kraju. Zakres wsparcia w ramach programu jest komplementarny ze wsparciem pozostałych programów, które realizują cele polityki spójności na lata 2021-2027 oraz innych instrumentów krajowych i unijnych. Ryzyko pokrywania się obszarów wsparcia będzie niwelowała przyjęta linia demarkacyjna, która została uzgodniona między poszczególnymi programami krajowymi i regionalnymi.

Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) – program jest kontynuacją programów Innowacyjna Gospodarka i Inteligentny Rozwój. To obecnie najważniejszy instrument wsparcia innowacyjności polskich przedsiębiorstw do 2027 r. Program ten dofinansowuje projekty związane z opracowywaniem lub wdrażaniem innowacji cyfrowych. W ramach programu dostępne są środki na zwiększenie potencjału w zakresie badań i innowacji, wykorzystanie zaawansowanych technologii, rozwinięcie umiejętności na rzecz inteligentnych specjalizacji, transformacji w kierunku Przemysłu 4.0 i zielonych technologii. Celem programu jest również wsparcie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw. Budżet programu wynosi 10 mld euro.

Krajowy Plan Odbudowy (KPO) – w ramach tego planu przewidziano różne instrumenty, które będą wspierać rozwój polskiej gospodarki. Do wykorzystania będzie prawie 60 mld euro, w tym 25,3 mld euro w postaci dotacji i 34,5 mld euro w postaci preferencyjnych pożyczek. Zgodnie z celami Unii Europejskiej znaczna część budżetu zostanie przeznaczona na cele klimatyczne (44,96%) i na transformację cyfrową (21,28%), w tym wspierające inwestycje w technologie chmurowe, sztuczną inteligencję, internet rzeczy i Big Data.

Program „Dig.IT” – specjalny projekt grantowy Agencji Rozwoju Przemysłu (ARP) dla polskich MŚP z sektora przemysłowego oraz produkcji i usług na rzecz przemysłu na transformację cyfrową. Umożliwia sfinansowanie wdrożenia m.in. technologii automatyzacji procesów, zarządzania danymi, integracji systemów cyfrowych, wykorzystania rozwiązań chmurowych, sztucznej inteligencji i uczenia maszynowego. Projekty w tym programie mogą być związane z modernizacją procesów biznesowych i wdrażaniem zaawansowanych rozwiązań technologicznych. W ramach tego programu można pozyskać dofinansowanie o równowartości maksymalnie 200 tys. euro.

Program InvestEU – unijny instrument inwestycyjny, który jest następcą Planu Inwestycyjnego dla Europy. Głównym celem program jest uzupełnienie luki inwestycyjnej i poprawa poziomu inwestycji dzięki zapewnieniu gwarancji UE na akcję kredytową prowadzoną przez EBI, krajowe banki rozwoju i inne instytucje finansowe. Celem funduszu jest wygenerowanie inwestycji o wartości niespełna 400 mld euro.

Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej – program ten, który zasięgiem obejmuje województwa lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie, warmińsko-mazurskie i mazowieckie (bez Warszawy i otaczających ją powiatów), ma m.in. wspierać zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności polskich z firm z tych regionów. Główne obszary to m.in. wsparcie dla start-upów, automatyzacja i robotyzacja, transformacja modeli biznesowych w kierunku gospodarki obiegu zamkniętego, rozwój inteligentnych sieci energetycznych, dostosowanie miast do zmian klimatu, ochrona bioróżnorodności i podnoszenie świadomości ekologicznej.