Jednym z podstawowych czynników wpływających na trwałość łożyska jest dobór właściwego smaru, a następnie jego prawidłowe stosowanie i utrzymanie go w czystości. Każdy z tych elementów, jeśli zostanie zaniedbany, może zwiększyć ryzyko awarii łożysk i spowodować przestoje na linii produkcyjnej. 
Do podstawowych funkcji smarów łożyskowych należą: tworzenie bariery między tocznymi i ślizgowymi powierzchniami styku, uszczelnianie, tworzenie ochrony przed zanieczyszczeniami, na które narażone są maszyny, ochrona przed korozją i przenoszenie ciepła. 

Kluczowe właściwości środka smarnego

Wśród środków smarnych wyróżnia się oleje i smary plastyczne. Wśród kryteriów doboru rodzaju środka do konkretnej aplikacji kluczowe są warunki pracy łożyska i wymogi układu łożyskowego. Istotne jest też uwzględnienie prędkości, z jaką będzie pracować łożysko.

Poszczególne typy smarów różnią się m.in. lepkością w temperaturze roboczej oraz maksymalną i minimalną dopuszczalną temperaturą pracy. Lepkość to jedną z najważniejszych właściwości środka smarnego – zbyt mała powoduje błyskawiczne zniszczenie łożyska, a zbyt duża prowadzi do zwiększenia oporów toczenia i wzrostu temperatury, czasem nawet do poziomu stanowiącego zagrożenie dla całego układu i pracy maszyny. Smary plastyczne są lepsze do zastosowań wymagających wysokiej ochrony przed brudem lub oparami, ponieważ skutecznie zabezpieczają przed wnikaniem zanieczyszczeń. Ponadto sprawdzą się lepiej niż olej w systemach wymagających dłuższej pracy bez czynności konserwacyjnych.

Niewątpliwie wadą smaru plastycznego jest fakt, że nie odprowadza on ciepła z łożysk tak skutecznie jak olej. Poza tym dla smarów zazwyczaj przewiduje się większe ograniczenia prędkości pracy układu niż w przypadku olejów – smar bowiem przy dużych prędkościach łatwo powoduje przegrzanie. A zatem w łożyskach, które działają w wysokich temperaturach, lepszym rozwiązaniem jest smarowanie olejem. Sprawdzi się on, gdy łożyska pracują z dużą prędkością i dużym obciążeniem.

Do najczęściej stosowanych olejów należą oleje mineralne i syntetyczne z różnorodnymi dodatkami – tworzą one tzw. film olejowy, który chroni przed stopniowym niszczeniem materiałów (korozją i utlenianiem). Zapobiega on ponadto przedostawaniu się do układu niepożądanych i szkodliwych substancji. 

Należy pamiętać, że niezgodność między stosowanymi środkami smarnymi może spowodować oddzielenie ich składników, a w konsekwencji nieskuteczne działanie. 

Smarowanie według zaleceń

Zanim zdecydujemy się na wybór konkretnego środka smarnego, musimy się upewnić, że produkt ten odpowiada wszystkim założeniom i warunkom jego planowanego zastosowania. Dla uzyskania optymalnej żywotności łożyska kluczowe znaczenie ma również odpowiednie dawkowanie środka – niezależnie od tego, czy będzie to smar czy olej. Zalecane ilości i odstępy między smarowaniami, uwzględniające rodzaj środka smarnego, a także prędkości pracy danej maszyny oraz temperaturę aplikacji, zazwyczaj podawane są przed producentów. 

Co ważne, na żywotność i działanie środka smarnego mogą dodatkowo wpływać wibracje maszyny i ewentualne zanieczyszczenia jej środowiska pracy.

Kolejny ważny aspekt, o którym należy pamiętać, to odpowiednie aplikowanie oleju lub smaru. Coraz częściej wykorzystuje się do tego specjalne urządzenia (smarownice) lub nawet całe zautomatyzowane systemy. Ręczne dostarczanie substancji smarnej może być kłopotliwe, gdy punktów smarowania jest więcej lub są one trudno dostępne. Zautomatyzowanie – choćby częściowe – tego elementu pozwoli na kontrolowanie ilości i ciśnienia podawanego środka smarnego oraz bieżące monitorowanie poziomu smaru i szybkie jego uzupełnianie, kiedy okaże się to niezbędne. 

+++
Artykuł powstał m.in. na podstawie materiałów zamieszczonych na stronach firm: NTN-SNR, NSK Europe, FŁT Kraśnik

Źródło zdjęcia: Adobe Stock – TimeStopper