Projekt badawczy Instytutu Analiz Strategicznych Fundacji ALTUM miał na celu analizę zaawansowania transformacji technologicznej w kierunku realizacji idei Przemysłu 4.0. Badaniu poddano polskie firmy sektora MŚP z wybranych sektorów branżowych (produkcja metali, metalowych wyrobów gotowych, urządzeń elektrycznych oraz maszyn i urządzeń z innych kategorii). Informacji udzieliło pięciuset właścicieli i menedżerów polskich przedsiębiorstw produkcji przemysłowej. To w tej grupie, według ekspertów ALTUM, można upatrywać największy potencjał dla wykorzystania nowoczesnych technologii, efektywnego rozwoju poszczególnych firm, a także całej polskiej gospodarki.

Badania w cieniu pandemii

Badania przy wsparciu Grupy MTP były prowadzone w dwóch ostatnich miesiącach 2020 r., w którym całą gospodarkę i firmy wszystkich sektorów dotknęły konsekwencje wciąż trwającej pandemii. Dla większości najbardziej dotkliwe było, a w wielu sektorach jest nadal, nałożenie lockdownu – administracyjnego zatrzymania działalności przedsiębiorstw lub poważnego jej ograniczenia.

– Zdiagnozowanie i ocena zaawansowania transformacji w polskich przedsiębiorstwach przemysłowych sektora MŚP staje się kluczowym warunkiem do planowania strategicznego oraz z punktu widzenia ogólnopolskiego wsparcia rozwoju prac badawczych, rozwojowych i innowacyjności w różnych dziedzinach gospodarki – ocenia dr Adam Weinert z Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, ekspert Fundacji ALTUM.

Przedsiębiorców poproszono o przedstawienie zarówno aktualnego stanu implementacji rozwiązań opartych o nowoczesne technologie, jak i strategii w tym zakresie. Zebrano dane i opinie o wdrożeniach i planowanych inwestycjach szerokiej gamy rozwiązań z zakresu Przemysłu 4.0, takich jak: digitalizacja, cyfryzacja i automatyzacja procesów, Internet Rzeczy, zaawansowane systemy gromadzenia i analizowania danych (Big Data), sztuczna inteligencja czy wirtualna i rozszerzona rzeczywistość. Poszukiwano również odpowiedzi na pytania o czynniki wspierające rozwiązania oparte o zaawansowane technologie oraz o bariery takiej transformacji. Istotnym kontekstem w badaniu była obecna sytuacja związana z pandemią Covid-19 i jej konsekwencji gospodarczych. Wyniki jednoznacznie wskazują, że sytuacja kryzysowa z roku 2020 negatywnie wpłynęła na kondycję firm. Takiej oceny sytuacji dokonało aż 52,2% firm.

– Wyniki badań bez wątpienia pomogą Grupie MTP zaprojektować działania i wydarzenia, które będą odpowiedzią na realne potrzeby informacyjne i inwestycyjne przedsiębiorstw z MŚP w tym zakresie. Jeszcze lepiej przygotowane i spersonalizowane targi, kongresy czy webinary powinny docelowo przyspieszyć obydwa procesy w tej grupie polskich firm i znacząco podnieść ich świadomość i konkurencyjność. Sektorowi MŚP planujemy poświęcić w dużej mierze m.in. program Kongresu Industry Next. The New Reality, który odbędzie się 1-2 września 2021, podczas ITM INDUSTRY EUROPE – zapowiada Joanna Kucharska, dyrektor grupy produktów Grupy MTP.

Digitalizacja, cyfryzacja i automatyzacja a inwestycje

Ponad 30% małych i średnich przedsiębiorstw produkcyjnych jest zdania, że w transformacji cyfrowej kluczowe są automatyzacja i cyfryzacja procesów. Głównymi czynnikami mającymi wpływ na podjęcie decyzji o wdrożeniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych były według respondentów: poprawa terminowości realizowanych zamówień, zwiększenie wydajności pracy oraz podniesienie jakości zarządzania. Ponad 40% firm inwestuje do 10% swoich średniorocznych zysków w digitalizację, cyfryzację i automatyzację. Najczęstszą odpowiedzią badanych przedsiębiorstw produkcyjnych było wskazanie przedziału na poziomie 6-10% zysków (22,2%). Co warte podkreślenia niemalże jedna piąta badanych firm nie inwestuje w ten obszar ani złotówki (19,1%).

W 2021 r. wyniki dotyczące budżetu związanego z digitalizacją, cyfryzacją i automatyzacją niemalże się zrównują. Zaobserwować można niewielką przewagę opinii mówiącej o zmniejszeniu inwestycji (26%), jednakże nie jest ona istotna statystycznie. Mimo pandemii co czwarte badane przedsiębiorstwo (25,4%) planuje zwiększyć budżet na digitalizację, cyfryzację i automatyzację. Podobny odsetek respondentów (24,6%) chce jego utrzymania.

Coboty i roboty w akcji, chmura obliczeniowa w planach

Badane firmy najczęściej (19,3%) posiadają wdrożone coboty, roboty przemysłowe (18,3%) i rozwiązania automatyzacji w logistyce (17,5%). Wśród planów na przyszłość najwięcej firm wskazuje wdrożenie chmury obliczeniowej (20%) i zaawansowanych systemów informatycznych dla produkcji (18,3%). Najpopularniejszymi rozwiązaniami realizowanymi obecnie jest automatyzacja w logistyce (19,3%) oraz inwestycje w obiekty produkcyjne wyposażone w sensory (18,1%). Z kolei Internet Rzeczy jest rozwiązaniem, na temat którego firmy mają najmniejszą wiedzę (18,9%). Małe przedsiębiorstwa częściej niż średnie, posiadają wdrożoną technologię wirtualnej i rozszerzonej rzeczywistości. Sztuczną inteligencję zdecydowanie częściej dopiero planują zaimplementować firmy prowadzące produkcje metalowych wyrobów gotowych. Natomiast przedsiębiorcy z branży związanej z produkcją metali i produkcji urządzeń elektrycznych już te rozwiązania wdrożyli lub są w toku ich wprowadzania.

Co ogranicza firmy w transformacji technologicznej?

60,3% badanych przedsiębiorstw planuje podjąć działania transformacji technologicznej w przyszłości. Najwięcej z nich (22,2%) deklaruje, iż zrobi to w ciągu roku. Blisko co piąta firma (19,8%) wdrożyła już i realizuje działania transformacji technologicznej. Podobna liczba respondentów (20%) wskazuje, że w ogóle nie ma takich planów.

Najczęstszymi ograniczeniami i barierami dla firm we wprowadzaniu innowacyjnych rozwiązań są przede wszystkim: zwrot z inwestycji w nowoczesne technologie w dłuższej perspektywie czasowej, obawy pracowników związane z potencjalnymi zwolnieniami oraz brak wiedzy. Jednak ponad połowa badanych firm (58%) deklaruje, że ma już opracowany plan inwestycji na rzecz wdrożenia transformacji technologicznej. 

Konsultacje z praktykami czy szkolenia online?
 
Firmy posiadające status małego przedsiębiorstwa zdecydowanie silniej kładą nacisk na możliwość konsultacji z praktykami wdrażającymi rozwiązania transformacji technologicznej niż większe podmioty. Przedsiębiorstwa w całości z kapitałem zagranicznym zwracają uwagę na chęć uczestnictwa w konferencjach, webinarach, szkoleniach dostępnych przez Internet. Natomiast przedstawiciele branży produkcji metali oraz firmy zajmujące się produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń preferują konsultacje w zakresie analizy opłacalności wprowadzenia innowacji.

Zielone technologie

Eksperci są zgodni, że widoczny jest trend związany z ochroną środowiska w firmach branży przemysłowej.

– Duże firmy już nie tylko ogłaszają swoje strategie w zakresie zielonych technologii, ale także informują o konkretnych planach inwestycyjnych. Chociaż to nie było głównym tematem badań, zaproponowaliśmy zespołowi badawczemu dołączenie kilku pytań na ten temat. Mogliśmy się zatem dowiedzieć, jak do tego obszaru odnoszą się firmy z sektora MŚP – czy czują już realną konieczność zainwestowania w zielone technologie, jakie mają motywacje, w jakim zakresie planują podjąć działania – mówi Joanna Kucharska.

Na pytanie jakie czynniki mogłyby skłonić firmy ku zielonym technologiom najczęściej respondenci wskazywali jednak nie cele ekologiczne, ale ulgi oraz zwolnienia podatkowe z tytułu wdrożeń takich rozwiązań. Stawiając na ekologię, najwięcej firm inwestuje w elektromobilność w pojazdach (18%) oraz ograniczenie emisji pyłów (17,4%).

Empiryczny charakter raportu

Według Adama Weinerta szczególnym walorem raportu jest jego empiryczny charakter, a zakres badań związanych z Przemysłem 4.0 wydaje się być w polskich realiach gospodarczych wciąż dalece niezadawalający, w szczególności brakuje pogłębionych badań dotyczących problemów transformacji technologicznej na większych reprezentatywnych próbach przedsiębiorstw. Raport stanowi istotny wkład do praktyki, będąc ciekawą próbą eksploracji zagadnień dotyczących czwartej rewolucji przemysłowej.

Źródło: Grupa MTP