Wentylator promieniowy, ze względu na działające w nim siły zwany również wentylatorem odśrodkowym, nie jest łatwym do scharakteryzowania urządzeniem. Należy on bowiem do grupy produktów bardzo zróżnicowanych, których jedyną wspólną cechą jest specyficzna droga przemieszczania się strumienia powietrza.

Budowa i zasada działania
Budowa wentylatora promieniowego jest uwarunkowana zasadą jego działania. Powietrze lub inne gazy zasysane są osiowo, a następnie zmieniają kierunek przepływu o 90°, tak że wylot wentylatora umieszczony jest już prostopadle do osi wirnika. Przemieszczanie się masy gazu jest następstwem działania wewnątrz sił odśrodkowych wymuszanych przez kształt wirnika oraz pracę łopatek. Osadzony na wale napędowym silnika wirnik cechuje się inną budową niż w wentylatorach osiowych: jest wyposażony w tarczę nośną, do której przymocowane są łopatki, a do tych z kolei – od drugiej ich strony – przyspawana jest tzw. tarcza pokrywająca z otworem umożliwiającym zasysanie powietrza. Otwór ten jest okrągły, podczas gdy otwór wylotowy wentylatora może być okrągły lub prostokątny – w zależności od budowy kolektora.

Wentylatory promieniowe różnią się od siebie także liczbą i układem łopatek: niektóre z nich mają ich kilka lub kilkanaście, w innych liczba ta jest kilkukrotnie większa. Jedne są wyposażone w łopatki proste, inne – w wygięte, zagięte do przodu, do tyłu lub prostopadle bądź ustawione promieniowo.

Napęd i zasady montażu
Wentylatory promieniowe mogą być wyposażone w napęd bezpośredni lub pasowy. Najczęściej stosowane są konstrukcje z silnikiem elektrycznym wbudowanym w obudowę. Dzięki temu możliwe jest uzyskanie kompaktowych rozmiarów urządzenia, choć dzieje się to kosztem ograniczonego natężenia przepływu strumienia powietrza. Oprócz silników elektrycz nych ogólnego przeznaczenia można w nich zamontować również silniki specjalnego przeznaczenia (np. pyłoszczelne, przeciwwybuchowe) przeznaczone do pracy w trudnych warunkach otoczenia.

Wentylatory odśrodkowe z reguły montowane są na stałe – na specjalnych fundamentach bądź ramach z amortyzatorami – w suficie lub na ścianach, choć na rynku można znaleźć też urządzenia przenośne wykorzystywane w miejscach, gdzie niezbędne są sporadyczne odciągi gazów.

Generalnie wentylatory promieniowe mają większy spręż (stosunek sprężania ciśnienia tłoczonego do ciśnienia ssawnego) aniżeli wentylatory osiowe, co przekłada się na ich większą wydajność. Umożliwiają przemieszczanie powietrza nawet na odległość 100 m, podczas gdy zasięg wentylatorów osiowych to ok. 10 m. Tego typu wentylatory mają również większe możliwości regulacji wielkości przepływu masy gazu.

Rodzaje wentylatorów promieniowych
Owa mnogość rozwiązań konstrukcyjnych powoduje, że na rynku dostępnych jest wiele rodzajów urządzeń wentylacyjnych z promieniowym przepływem strumienia powietrza, które można pogrupować ze względu na różne kryteria.

Jeśli za kryterium podziału przyjmiemy wysokość ciśnienia wytwarzanego w wentylatorze, możemy wyróżnić urządzenia nisko-, średnio- i wysokociśnieniowe. W wentylatorach niskociśnieniowych spręż wynosi nie więcej niż 700 Pa, zaś w średniociśnieniowych – ok. 700 do 3000 Pa. Największe przyrosty ciśnienia (ponad 3000 Pa) zachodzą w wentylatorach wysokociśnieniowych, przy czym najbardziej wydajne urządzenia tego typu cechują się całkowitym sprężem nawet do 30 000 Pa.

Kolejne kryterium pozwala wyodrębnić wentylatory jednostrumieniowe (jednostronnie ssące, z jednym otworem wlotowym) i dwustrumieniowe (dwustronnie ssące, z 2 wlotami). Ten drugi rodzaj charakteryzuje się większą wydajnością i znajduje zastosowanie w pomieszczeniach, w których występuje konieczność szybszej wymiany gazów.

Jeszcze inny podział pozwala na wyodrębnienie – obok standardowych wentylatorów promieniowych – także wentylatorów promieniowych bębnowych oraz poprzecznych. Wentylatory bębnowe (z wirnikiem bębnowym) są często stosowane w układach ogrzewania lub wentylacji. Ich zaletą jest wysoka wydajność, stosunkowo niewielkie gabaryty oraz cicha praca, wadą zaś – niska sprawność. Z kolei wentylatory promieniowe poprzeczne charakteryzują się poprzecznym przepływem gazów przez wirnik. Również one pracują bardzo cicho i doskonale nadają się do układów klimatyzacji oraz urządzeń chłodniczych.

Szerokie zastosowanie
Ze względu na dużą różnorodność wentylatory promieniowe znajdują obecnie zastosowanie w szeregu aplikacji przemysłowych. Można ich używać w różnego typu pomieszczeniach i w praktycznie dowolnej pozycji, mając pewność, że zagwarantują odpowiednią wymianę powietrza.

Typowym zastosowaniem tego typu wentylatorów jest transport czystego powietrza pod odpowiednim ciśnieniem m.in. w systemach wentylacji, urządzeniach chłodniczych i klimatyzacyjnych, suszarniach, ale również np. do układów palników gazowych. Z powodzeniem można je również wykorzystywać do odprowadzania zanieczyszczonego powietrza o różnej granulacji i koncentracji masowej (np. zanieczyszczeń pyłowych lub powstających podczas obróbki drewna). Wentylatory promieniowe służą też do transportu nieagresywnych i niewybuchowych gazów (np. gazu ziemnego czy biogazu).

Kolejnym istotnym obszarem ich zastosowania są wszelkiego rodzaju procesy technologiczne z wykorzystaniem tłoczonego powietrza (układy spalania/obróbki termicznej, układy transportu pneumatycznego). Urządzenia tego typu stosuje się również do odciągania spalin (z kotłów, samochodów), mieszania powietrza z innymi gazami (w specjalnych komorach) oraz usuwania wstępnie przefiltrowanych pyłów technologicznych powstałych np. podczas szlifowania czy polerowania powierzchni.

Często spotykane są również wentylatory promieniowe dachowe służące do ogólnej wentylacji większych hal, a także wentylatory transportowe wykorzystywane w procesach przemieszczania materiałów sypkich (przy użyciu dodatkowego czynnika transportowego). Specjalną odmianą wentylatorów promieniowych są urządzenia przystosowane do pracy w podwyższonych temperaturach (nawet do 300°C) oraz wentylatory przeciwwybuchowe (używane m.in. w kopalniach, lakierniach i magazynach chemicznych).

Wentylatory promieniowe mogą pracować również jako urządzenia do nadmuchiwania powietrzem różnych konstrukcji, w tym zamków i zjeżdżalni dla dzieci, dmuchanych bram czy balonów reklamowych.