Smarowanie łożysk jest konieczne z kilku względów. Przede wszystkim chroni przed korozją i wnikaniem zanieczyszczeń, obniża temperaturę, zmniejsza ścierne i zmęczeniowe zużycie powierzchni, a co za tym idzie – zapobiega przedwczesnym uszkodzeniom i wydłuża okres eksploatacji. Ponadto smarowanie ma na celu odprowadzenie stałych ciał obcych (stanowiących efekt zużycia trących powierzchni) oraz pyłów atmosferycznych. Jest ono szczególnie ważne, gdy łożyska eksploatowane są w wyjątkowo trudnych warunkach, np. poddawane są silnym obciążeniom, pracują w skrajnych temperaturach, przy wysokich prędkościach obrotowych bądź też w dużym zanieczyszczeniu, zapyleniu lub w otoczeniu silnie oddziałujących substancji chemicznych.

Smar czy olej?

Wybór środka do smarowania zależy od warunków pracy łożysk. W użyciu są przede wszystkim smary plastyczne i oleje.

Smary stałe wykorzystuje się w przypadku wysokich temperatur lub próżni. Smary plastyczne mają wiele zalet: łatwiej się utrzymują w łożyskowaniu i tworzą warstwę uszczelniającą przed przenikaniem wilgoci oraz zanieczyszczeń. Charakteryzują się także odpowiednio niską temperaturą krzepnięcia, odpornością na utlenienie, wysoką temperaturą kroplenia, odpornością na wymywanie wodą i zanieczyszczenia mechaniczne, adhezją wobec smarowanych elementów, odpornością na wysokie obciążenia i drgania, zapewniają również ochronę przed korozją.

>>Jak przewidzieć zużycie łożysk<<

Wszystkie te cechy smary plastyczne zawdzięczają swojemu składowi – to roztwór zagęszczacza w oleju bazowym z użyciem dodatków uszlachetniających (m.in. inhibitorów utlenienia i korozji, modyfikatorów struktury, dodatków adhezyjnych). W stanie spoczynku smary zachowują się zatem jak ciała stałe, a pod wpływem ścinania płyną jak olej. Ich właściwości zależą od lepkości oleju bazowego i od klasy konsystencji. Na przykład smary, których składnikiem jest olej o niskiej lepkości, są zalecane do wysokich prędkości, niskich temperatur i dużych obciążeń. 

W przypadku gdy smar nie spełnia stawianych mu wymagań (np. w danych warunkach przekroczona jest prędkość graniczna dla smaru plastycznego lub sam rodzaj łożyska uniemożliwiają użycie smaru), zastosowanie znajdują wysoko rafinowane oleje mineralne lub oleje syntetyczne. Wybierając je, należy zwracać uwagę na warunki tarcia i temperaturę panującą w łożysku. Trzeba też uwzględniać odporność oleju na emulgowanie z wodą lub pienienie się, skłonność do tworzenia osadów i laków oraz ochronę łożyska przed korozją. Istotne znaczenie ma też lepkość oleju w danych warunkach eksploatacji – te o niskiej lepkości zalecane są do wysokich prędkości. Lepkość powinna wzrastać wraz ze wzrostem rozmiaru łożyska i jego obciążenia.

Na trwałość oleju wpływają przede wszystkim temperatura jego pracy oraz kumulacja w nim zanieczyszczeń. Stosując olej, trzeba jednak liczyć się z wyciekami i powstającymi w ich wyniku zanieczyszczeniami zewnętrznymi.

Smarować – tylko kiedy?

Na trwałość łożyska można wpłynąć także poprzez odpowiedni wybór momentu smarowania – najlepiej przed zabudowaniem i zamknięciem komory łożyska. Nawet najlepszy środek smarny nie spełni swojej funkcji, gdy nie będzie podawany w odpowiedniej dawce i we właściwym czasie.

Trzeba pamiętać, że montowane łożyska, zarówno nowe, jak i używane, przed smarowaniem powinny być wymyte i osuszone. Należy również stosować rękawice ochronne w celu uniknięcia naniesienia na łożysko potu bądź zanieczyszczeń występujących na dłoni.

Smar – nawet ten wysokiej jakości – należy uzupełniać, ponieważ po pewnym czasie traci on swoje właściwości i wydostaje się na zewnątrz. Moment smarowania i czas odstępu między kolejnymi dosmarowaniami zazwyczaj określane są w dokumentacji technicznej.

Ważną sprawą jest stosowanie smaru zalecanego przez producenta – środków tych nie powinno się zmieniać ani mieszać, ponieważ grozi to obniżeniem własności smarnych. Gdy konieczna jest całkowita wymiana smaru, należy usunąć zużyty środek z wnętrza łożyska i komory oraz umyć wszystkie powierzchnie rozpuszczalnikiem na bazie naftowej. Istotne jest sprawdzenie, co było powodem ubytku smaru. Jeśli był to np. zły stan uszczelnienia komory łożyska, należy dokonać jej naprawy lub wymiany.

Można też zaszkodzić

Kluczowe znaczenie dla trwałej pracy łożysk ma także ilość stosowanego smaru. Nie należy wypełniać smarem całej przestrzeni wewnątrz łożyska i całej objętości komory, może to bowiem doprowadzić do nadmiernego wzrostu temperatury i wzrostu ciśnienia smaru oraz wywołać dodatkowe opory. Im mniejsza jest prędkość obrotowa, tym smaru może być więcej. 

MOŻE ZAINTERESUJE CIĘ TAKŻE

Inne

Łożyska o długim okresie eksploatacji

Ze względu na trudne warunki środowiska pracy maszyny i sprzęt do produkcji stali wymagają wysoce niezawodnych łożysk o długiej żywotności, które nie będą ulegać przedwczesnym uszkodzeniom.

Ważne jest także odpowiednie przechowywanie smarów: w oryginalnych pojemnikach, szczelnie zamkniętych, zabezpieczonych przed zanieczyszczeniami i w odpowiedniej temperaturze. Producenci określają, przez jaki czas można przechowywać smar bez utraty jego właściwości.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na zachowanie cech smaru jest sama metoda jego użycia. Właściwe dozowanie środka może być łatwiejsze dzięki wykorzystaniu smarownicy. Dostępne są zarówno modele napędzane ręcznie, jak i automatyczne (sprężynowe i gazowe). Automatyczne mogą być jedno- lub wielopunktowe. Tradycyjne smarowanie zaleca się wówczas, gdy dostęp do łożysk jest łatwy i nie wymagają one częstego smarowania. Dostarczenie prawidłowych ilości środka może być łatwiejsze, gdy wykorzysta się w tym celu miernik smaru w połączeniu ze smarownicą ręczną lub pompą. Jednak ryzyko nadmiernego lub niedostatecznego smarowania w największym stopniu zredukowane jest w przypadku zastosowania smarownic automatycznych. Wprowadzanie środka następuje wtedy szybciej i jest bezpieczniejsze dla maszyn oraz personelu. Smarownice automatyczne sprawdzają się w przypadku pojedynczych łożysk o ograniczonym dostępie, działających w trudnych warunkach i wymagających regularnego smarowania. Gdy natomiast większa liczba łożysk jest rozmieszczona w niewielkiej odległości i są trudno dostępne, zaleca się zastosowanie centralnego smarowania.